RIGLOS - Alpinismo Deportivo

 

Ez zen aurrez pentsatua izan, besterik gabe sortu baitzen, berezko. Azken bi eskaladetan, denboran atzera eginez, etorkizunera urrats handia eman dut.

Furgoneta gidatzean noa niretzat ezinbestekoak diren lekuetarantz, Pirinioetara, Riglos kasu honetan. Oraindik indar berritu gabe nago, gorputzaren nekea eta besoetako zauriak agerikoak ditut; egun bat pasatu da soilik “En tu cabeza rapada” suntsitzailea eskalatu nuenetik. Iñaki Mendizabal dut ondoko eserlekuan. Errepide nostalgikoan aurrera goaz, elkarrizketa interesgarri bati eutsiz, hilabete batzuk igaro dira azkenekoz egon ginenetik, Patagonian egon berria da Oñatiarra eta gauza asko dizkit kontatzeko.

Afaldu nahian gabiltza, ez bai dugu gurekin jateko ezer ekarri, eta ezinezkoa gertatzen ari zaigu, errepideko taberna guztiak, bezeroz beteta ezagutu ditudanak, itxita daude: ez al dago Pirinioetan sekula baino jende gehiago? Ez dirudi, negozioak ixten ari dira.

Ayerben azken itxaropena dugu bokata soil bat jan ahal izateko, badakigulako Rigloseko taberna itxita dagoela, eta aterpea gainezka egoten da autobusetan datozen taldeengatik.

Aritz Aparicioren krokisa

Murillo herri hutsetik igarotzean, Rebekaz gogoratu naiz, kanpineko sukaldean lan egiten du, agian, zorte pixka batekin, zabalik dago. Bingo!!! Jangela zabalean giro hotza dagoen arren, bi mahaitxo baino ez daude okupatuta, hanburgesa zaporetsu pare bat dastatzen ditugu. Oraingoan ere gainditu egin da neska madrildar atsegin hau, gustuko ditut erabiltzen dituen zaporeak. Azken unean izan bada ere, luze hau kateatu dugula sentsazioa dugu. 

Herriko sarrerara iristen garenean, Riglos seinalez, margoz eta hesiz beteta dago, argi geratzen da pasatu nahi badugu hiru euro ordaindu beharko ditugula, eta gaua egokitutako parking handietan igaro nahi izan ezkero hamar euro direla.

Gauaren anonimotasuna aprobetxatuz, buelta eman eta hilerrirantz abiatzen gara, hor, oraindik, ez dago ordaindu beharrik: larriak dira turismoak eremu askotan sortzen dituen egoerak, bertako biztanleentzat arazo bilakatuz; prezio igoerak, nortasun galera, ingurumena aldatzea…ni benetan tristatzen nauena herri horietako jendearen eskuzabaltasuna galtzea da. Inoiz jende apal horien abegi ona sentitzeko poza izan dugunok, ongi etorriak ginela hautemanez, gehiago sufritzen dugu egoera kezkagarri honekin.

Haizea dabil indartsu gau osoan, furgoneta astintzera iristen da, lo zakuaren goxotasunean gehiago kuzkurtzen erreakzionatzen dut. Goizeko freskuran haize zakarrak gogor jotzen du oraindik, funtsezkoa dugu eskalada-helburua aldatzea; aurreikusi genuen bidea haize basati honen eraginpean dagoenez, Viserako Malloan babesa bilatzen dugu, eta horrek are gehiago konprometitzen gaitu, eskalada gogorra izango zena, orain, maiuskulaz idatzitako eskalada bihurtzen da.

Lasai nago, datorrenerako gehiegi, badakit garaia iritsi dela, pozik nago ere. Orain hogei ta hamar urte zabaldu zuten “ Alpinismo Deportivo” bidea Willy Bañales eta Jon Lazkanok. Bide puska hau sortu zutenetik, nire alpinista egoak lerro hau eskalatzera deitu nau. Denbora guzti horretan ez dut aurkitu norekin egin. Gogoan dut Arkaitz Yurritarekin serioski hitz egin nuela bide izugarri honi buruz, baina ez genuen gure denbora erabili saiatzeko ere. Gainerakoan, han egon da, Mallo Frechineko kanal ilunean itxita, denbora luze horretan igoera gutxi batzuk jasotzen, eskalatzaile ausart horiengan sentsazio ezberdinak sortuz, mirespenaren eta arbuioaren artean. Eta bat batean, udaberrian loreak ernatzen diren moduan, ametsak forma hartzen du; ipar haize indartsuak izkina batean babesa bila bultzatu gaitu, Iñakik komentario batekin bide honen hazia jaurti du, eta nik, soilik, Willy eta Joni diedan miresmenaz hitz egin dut, Pirinioetako eskaladaren historian bide honek duen garrantziari erreferentzia eginez. Hitz horiek eragina izan dute, hazia ureztatu izan balute bezala izan da, elikatu balute bezala, hazia ernetu da.

Bidearen krokisa behar omen dugu, Rigloseko eskalada-gidaren trazu soila ez da nahikoa, nigatik balitz ezer gabe joango ginateke. Iñakik pare bat lortu ditu telefono dei gutxi batzuekin; bata bere garaian Willyk berak egindako marrazkia da, oso basikoa da. Bestea, zehatzagoa, Ariziok eta Rubenek bidea errepikatu ondoren marraztu zutena da. Azken hori aukeratu dugu, errekarriz jositako inguru tente horretan orientatzeko. Krokisa aztertzean konturatzen gara Bizkaitarrak balentria hau oso material gutxirekin lortu zutela, fisurero joku batekin. Guk bi friend joko handi eta txiki gehitu dizkiogu, hiru zenbakia kenduz; damutu gara hartu ez izanaz.

Lehenengo luzea abisu bat da, beroketa fisiko mentala, ondoren datorrenerako. Bide basati hau diedro batean hasten da, trinkotasun zalantzagarriko pitzadura batean, eta handik metro batzuk egiten ditu, bat-batean desagertu eta Rigloseko ohiko horma kaotiko batean sartuz. Luze guztian ez dago material finkorik kokatua, haitz zubi bat kenduta. Hau erresistentzia erlatiboko harri txiki bat da, kordino fin pare batekin eraztunduna, azken mugimenduak babesten ditu, bilera iristea, benetako proba mentala bihurtuz.

Alpinismo Deportivo bidea luzez-luze deskribatu nezake, tirada guztiak ditut buruan grabatuak, baina ez dut egingo, ez dut nahi erabiltze manuala sortu. Horrelako bide batek sortzen dizkigun zalantzak gudu-zelaian argitu behar ditugu, garaipenaren zaporea beti gozoagoa izango da. Baina norbaitek galderaren bat balu, edo zalantzaren bat argitu nahia, lasai deitu niri, gustuz erantzungo dizuet bide bakar honi buruzko galderak.

 

Willyrekin hitz egin dut, ikaragarrizko ilusioa egin dio gure igoerak, estima handian dauka bide hau, harro dago sorkuntza honegatik. Zalantzak sortzen dizkio ere; - batzuek esan didate bide osoa hornitzeko, horrela gehiago eskalatuko dela, hobeto aprobetxatuko dela, ideia hau zeharo baztertzen dut. Orduan bi aukera geratzen zaizkit, dagoen bezala utzi, duela hogeita hamar urteko espita ziztrinekin hornitua, edo, berhornitu, parabolt eta inox-txapak jarriz espitak dauden lekuetan, horrela belaunaldi berriek bide honetaz gozatzen jarraitu ahal izango dute. Nire iritzia ematera ausartzen naiz, Willyk galdetu zidalako: ni berhornitzearen aldekoa naiz, beti, material finko gehiago sartu gabe. Bilboko eskalatzaile handiari azaltzen saiatzen naiz, niretzat, bide honek oraindik ere Rigloseko eskaladaren esentzia gordetzen duela, helduleku txikiek jatorrizko ukimenari eusten diotela, errekarrien hauts fina senti daitekeela, eta hau horrela dela izaera duen bide bat delako, eskalatzaile gutxiren eskura dagoena. Berhornitzea egin beharra dago, baina ez du hainbeste presarik, nik espit pare bat probatu ditut eroriko banarekin eta eutsi egin diote.

 

ETXAURI - En tu cabeza rapada

 

Nondik has ninteke istorio hau kontatzen ulergarriagoa izan dadin? Agian berrogei urte atzerago Etxauriko Zerbinitoren azpian, Manu Beriain eta Carlos Garcia irribarretsu eta pozik agertu zitzaizgunean, egindako balentriaz harro. Edo, bide paregabe hau eskalatu ondoren, nire xehetasunak kontatzen has ninteke, ba dago zer kontatu. Eta zergatik ez Nafarroako eskalada gida berria eskuetan lehen aldiz izan nuenean, Xabierrek lanera ekarri zuen eguna. Bai, une hori hartuko dut ardatz:

Ez da kritika bat, sentimendu bat baizik, tristura sortzen didan begi-bistakoa, jabetua bai naiz, lurraren errotazioa bezala, inertzia hau geldiezina dela. Baina honek ez nau axolagabe uzten, kontatzera noa: gero eta handiagoak diren eskalada-gidak ikusten ditudanean, kirol berezi honen bilakaeran garrantzitsuak izan diren eskalada bide batzuen istorio txikiak lekurik gabeak sumatzen ditudanean, lerro eta zenbaki hutsetara kondenatzen dituztenean, zalantzan jartzen dut egindako ahalegin guztiak, pasatako beldurrak, merezi izan ote zuten.

 

Baina dena ez da denboraren amnesiaren kulpa, gauzak besterik gabe aldatzen doazela, guk ere, gure jarrera arduragabearekin, erru handia dugu. Bere garaian ez genituen eskalada asko idatziak utzi, krokis xume bat ere ez genuen egin, garrantzirik eman ez geniolako galdu egingo dira.

Ez da ohikoa Etxaurira soka doble eta friend sorta hartuta joatea, eskalada garbia eskaintzen duten bideak urriak dira. Xabier Artolak ez zuen zalantzarik izan nire asmoak azaldu nizkionean motxila trastos betetzeko, benetan eskertzen diot jestua.

Etxaurin eskaladan jarduteko eguna aproposa izango zela bistakoa zen, Goierrin xirimiriak ez zuen tregoarik ematen, ipar haizea bizi zebilen mendi gainetan, hezetasun honek lainoak iragartzen zituen Nafarroako haran parekorik gabe honentzat, ona Javier Olague sektorean dagoen bide ikaragarri honetan aritzeko.

Behatoki apart honetara iritsi ginenean laino beltz lodiak abiadura bizian pasatzen ziren gure gainetik. Tarteka euri txikia egiten zuen arren ez zen pareta bustitzera iristen; ain egarri dago lurra. Sektoreari izena ematen dion bidetik hasi ginen eskalatzen, berotzea zen asmoa, bai lortu ere.

Eskertu nuen "En tu cabeza rapadara" sartu nintzenean lehenago berotu izana, hotzean sartzea astakeria izan daiteke. Motza da lehen luzea, hamar metro izango ditu, hori bai, gogorrak. Sabaia batean kontzentratzen da zailtasuna, ezkerretik eskuinera tetxu hau zeharkatzean. Arrakala teknika eskatzen du, eskua sartuz egiten dena, zortez harria nahiko leuna da zati honetan.

Ez da bigarren luzearen kasua, arantzaz betetako harria dauka, eskuak sartzea eskatzen duten eskalada pausuak; bide latz honetatik jaisten zarenean, tigre batekin borrokatu zarela dirudi, eskuak eta besoak odoletan izango dituzu.

Arrakala zabala du bigarren luze honen hasierak, lauko frienda hartzen duena, bi eraman genituen guk, eta mugitu behar izan nituen zati hau babesteko. Luze amaiezin honetan utzitako material bakarra fisurero exzentriko zahar bat da, puntu honetan hiru seguru on sartu ondoren hasi nintzen benetako festarekin. Enpotreak ez dira txarrak, egiten jakin behar dira, bai ordea hankak, finak dira paretak atzera etzaten duenarentzat. Arnas estuka, birikak besoak bezain puztuak, zentimetroak irabazten dizkiozu infernuko pitzadura honi, oso luze fisikoa da, aerobikotik asko dauka. Atzera botatzen den zatitik ateratzen zarenean arrakala zabaldu egiten da eta bi hormen artean sartu behar duzu gorputz osoa. Tximinia hau zaila eta jasangaitza egin zitzaidan. Luze jo nuen zati hortatik atera ahal izateko, mugimendu milimetrikoak egin behar izan nituen gorputzeko zati guztiak erabiliz grabedadeari irabazteko. Garraxi ozena atera zitzaidan nire eztarri lehorretik bilera iriitsi nintzenean, era askean kateatzea lortu nuen, nire ustez, Euskal Herriko eskaladaren historian mugarri izan zen bideetako bat, amets bertikal bat bete zen.

Manu Beriainekin (Ordizia 1965)  elkartu naiz Ordiziako taberna batean, irrikitan nago entzuteko "En tu cabeza rapada" bidearen lehen eskalada egin zutenaren xehetasunak. Manu 80. eta 90. urteetan Euskal Herriko eskalada panoraman punta-puntakoa izan zen, beste bi Ordiziarrekin batera, Rikar Otegi eta Ramon Senperena, eta bere garaian Daltonak egin zuten moduan, Goierriko herri txiki hau eskalada munduan ezaguna egin zuten. Eskalatzaile indartsu honi zor dizkiogu esanguratsuak diren bide askoren sortzailea izatea, adibidez; Jentilbaratzako Bimba Mazinga suntsitzailea, berak dardara bat ere egin gabe aixa igotzen zuena. Baina, batez ere, eta hau eskalatzaile gutxik dakite, Araotzeko korea sektorearen bultzatzailea izan zen, lehena izan bai zen sabaia erraldoi horretatik zintzilikatu eta bide bat ekipatzen, Panoramix berea dugu. Mito bat izan zen, eta da, Manu, eskalatzaile generazio batentzat.

Irribarretsu eseri gara tabernaren izkinako mahia batean, barre algaraz begiratzen ditu nire esku zartatuak; - Atzokoak ahal dira zauri horiek?. - Bai, borroka latza izan uan.

- Manu, kontatu nola izan zen "En tu cabeza rapada" lehen igoera.

- Ikuskatua nuen pitzadura, hau, 80. hamarkada erdialdera izan zezakeen. Ordesan bide batzuk zabaldu eta beste batzuk librean eskalatu ondoren, tartean Pedrizara bidai bat egina nintzela, Carlos Garcia eskalatzaile Naparrarekin batera animatu nintzen arrakala basati horretan sartzea. Ez genuen material askorik, ez gaur eguneko friendak, Galayar friend astun bakan batzuk genituen, fisurero handi sorta batekin batera. 

- Gaur egun bi luzetan egiten da bidea, zuek ala egin zenuten? 

- Bai, luze motz bat egin eta bilera muntatu genuen friend eta fisureroz. Bigarren luzea eskalatu ondoren berriz goiko zuhaitzetan egin genuen bilera.

- Orain lehen bileran bi parabolt daude, eta bigarren luzearen bukaeran Javier Olague bidearen bilera joaten zara. Gure inguruan dagoen eskalada ikusita, eskertzekoa da errekipatzaileei lehen igoera honen espiritu garbia errespetatzeagatik.

- Gustatu zaizu bidea Mikel?

- Asko, eredu bat iruditzen zait, kirol honek aurrera egiteko duen bide bakanetakoa.